Często bardziej skupiamy się na tym, co jemy, jak wyglądamy, co oglądamy i w co się ubieramy, niż na tym, jak oddychamy. Oczywiście każdy z tych aspektów jest ważny. Jednak w tym artykule pragnę zaprosić do odkrycia „świadomego motyla… Oddechu”, który – jeśli w pełni rozwinie skrzydła w edukacji – może przynieść prawdziwą oddechową metamorfozę.
Potrzebujemy więcej tlenu w edukacji. Oddychanie to życiodajna siła i pokarm dla umysłu oraz ciała, a mimo to w codziennym pośpiechu traktujemy je jak coś oczywistego. Czy nie brzmi to paradoksalnie?
Według badań moich przyjaciół z Fundacji „Słuchaj Siebie” (linki na dole) nawet połowa dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym może oddychać w sposób nieprawidłowy. Podobne wyniki pojawiają się w innych krajach.
💥 Nie chcę nikogo straszyć – i tak mamy wystarczająco dużo stresu dookoła. Wolę uświadamiać, że warto rozmawiać o tym temacie w sposób otwarty, z uwagą i w poszukiwaniu rozwiązań. Bo oddech to nie „chwilowa moda”. To nasz wspólny, pokoleniowo wieczny interes.
Wyobraźmy sobie oddech jako bramę do pięknego ogrodu. Zwykle rzucamy klucz w kąt, zapominając, że gdybyśmy zechcieli go użyć, moglibyśmy odkryć niezwykłe możliwości świadomego oddychania.
Wyobraźmy sobie i poczujemy teraz na chwilę oddech jako BRAMĘ WSPÓLNEGO PIĘKNEGO OGRODU. Zamiast jednak zainwestować czas w poznawanie możliwości i potęgi „klucza”, którym otworzymy tę bramę- zwykle rzucamy go gdzieś w kąt a potem zapominamy.
Może warto odkurzyć ten kącik i zobaczyć, co się stanie, gdy otworzymy przejście do świadomego oddychania?
Zapraszam Was do artykułu, który mam nadzieję będzie dla Was taką pozytywną “żarówką świadomego dialogu w świadomym oddechu”.
NA DOLE ARTYKUŁU ZNAJDZIECIE HISTORYCZNE CIEAKAWOSTKI, PRZYDATNE LINKI ORAZ DWA BONUSOWE ĆWICZENIA ODDECHOWE!
1. Świadomy oddech to potrzebny bohater polskiej edukacji
W szkole uczymy się tabliczki mnożenia, wzorów, wierszy, dat historycznych. Na WF-ie biegamy, gramy w piłkę, skaczemy. To ważne elementy. Ale jak poprawnie i świadomie oddychać? Wciąż słychać o tym niewiele (choć ostatnio zaczyna się to zmieniać).
Kiedy dorastałem w latach osiemdziesiątych, edukacja oddechowa nie istniała w moim otoczeniu. A stres i brak koncentracji dawały się we znaki. Wielkie blizny stresu rysowały się w mojej wyobraźni, gdy musiałem wyjść do tablicy i coś tłumaczyć – oddech stawał się ciężki jak skała.
Wciąż nie mamy w Polsce oficjalnego programu, który obejmowałby kompleksową edukację oddechową już od przedszkola, poprzez uniwersytety, aż po miejsca pracy. A to przecież nie żaden „egzotyczny trend”, lecz fundament zdrowia, dobrego samopoczucia i odporności na stres.
Tym bardziej w naszym kraju, gdzie zanieczyszczenie powietrza często przekracza dopuszczalne normy, taka świadomość oddechowa powinna stać się priorytetem.
👉 Dlaczego nie zacząć lekcji od ćwiczeń oddechowych wspierających koncentrację i energię?
W Polsce nadal nie ma oficjalnego programu edukacji oddechowej od przedszkola po uniwersytety. A przecież to fundament zdrowia i psychicznego dobrostanu, zwłaszcza w kraju, gdzie często borykamy się z problemem zanieczyszczonego powietrza.
2. Społeczna ewolucja nowego paradygmatu – wspólny rytm świadomego oddechu
Pomyślmy o oddychaniu jak o wielkim społecznym drzewie życia, którego korzenie tkwią w naszej kulturze i fizjologii, a gałęzie rozciągają się w umyśle i emocjach. Zadajmy sobie pytanie: czy jesteśmy gotowi wspólnie zacząć je pielęgnować, żeby zakwitło najpiękniej, jak potrafi?
Oddech jednoczy, nie dzieli. To nie jest kolejna „egzotyczna nowinka”, tylko naturalna część naszego życia. Niestety, w sporcie i w szkołach długo był pomijany – a przecież pomaga uspokajać umysł, zmniejszać lęk i stawiać czoła tremie.
Oddech jednoczy…nie dzieli. Oddech to nie partie przeciwstawnie wypierających się korzyści.
Istnieje wiele technik i metod, dzięki którym możemy usprawnić oddychanie. Kluczowe jest jednak ich wzajemne udostępnianie, uczenie się od siebie i integracja w programach szkolnych. To nie powinien być dodatkowy, „egzotyczny” element- raczej regularna i naturalna praktyka.
3. Świadomy oddech w sieci? Dlaczego YouTube nie wystarczy?
Mnóstwo osób myśli: „Po co mi szkolenia? Przecież w Internecie jest wszystko!”. Rzeczywiście, w sieci znajdziemy filmiki z technikami oddechowymi. Ale czy to wystarczy, by czuć się bezpiecznie i pewnie w świadomej pracy z oddechem, zwłaszcza w edukacji szkolnej?
Ważne jest wsparcie żywego człowieka – trenera, coacha, terapeuty. Dzięki temu w porę zauważy on ewentualne błędy, zaproponuje modyfikacje i poprowadzi nas dalej. Wdrażanie oddechu do szkół wymaga czasu, pokory, badań i gotowości do ciągłej nauki, bo oddech jest wielowymiarowy: wpływa na układ nerwowy, hormonalny, biomechaniczny czy energetyczny.
👉💥 Ważna uwaga: Nie da się zostać trenerem edukacji oddechowej w dwa dni, nawet jeśli odbierzesz „certyfikat trenerski” czy obejrzysz kilkanaście nagrań w telefonie. Ta dziedzina wymaga wielu badań, konferencji, dialogu, wymiany doświadczeń – a przede wszystkim pokory i czasu.
👉💥 Osoba, która chce być trenerem/trenerką oddechu, potrzebuje niekiedy wielu miesięcy, a nawet lat, by wszystko przepracować na sobie i wyciągnąć praktyczne wnioski. Dopiero czas oraz różnorodne doświadczenia (w tym historie i wątpliwości wielu osób) pozwalają naprawdę zrozumieć, jak wielowymiarowy jest oddech.
🌀 Holistyczny wymiar oddechu obejmuje układ sercowo-naczyniowy, krwionośny, limfatyczny, hormonalny, nerwowy, biochemiczny, biomechaniczny, energetyczny, a także wymiar duchowy. To potęga, której nie da się zredukować do szybkiego kursu czy pojedynczego ćwiczenia.
4. Świadomy oddech na żywo – uczmy się oddechu razem.
Warsztaty i konferencje to nie tylko przekazanie wiedzy. To szansa na:
- Interakcję i wymianę doświadczeń (ktoś opanował tremę przed wystąpieniem, ktoś inny opanował ataki astmy),
- Wsparcie i bezpieczeństwo (trener pilnuje, by nie przesadzić z intensywnością ćwiczeń),
- Budowanie relacji (razem szukamy rozwiązań i uczymy się oddechu w atmosferze współpracy).
Czy jesteśmy gotowi włączyć edukację oddechową do codziennych zajęć?
5. Jak wdrażać świadomy oddech w szkołach?
Oddech to wciąż obszar badawczy wymagający otwartości i współpracy, nie polaryzacji. Warto:
- Zaprosić trenerów oddechu, którzy pokażą różne techniki,
- Ćwiczyć regularnie, bo pojedyncza lekcja niewiele da,
- Tworzyć przestrzeń do praktyki (krótkie 3–5-minutowe sesje na początek lekcji),
- Organizować wydarzenia i koła zainteresowań, by pokazać, że oddech to konkretne narzędzie wspierające zdrowie.
Świadome oddychanie nie musi się kojarzyć wyłącznie z duchowością. Owszem, ma ono pewien metafizyczny aspekt, ale jednocześnie stanowi proces o ściśle biologicznym, anatomicznym, fizjologicznym, biochemicznym i biomechanicznym podłożu. Wszystkie te obszary łączą się w edukacji dzieci, pokazując im wszechstronny wymiar i zarazem wielką wartość oddechu.
6. A teraz👉Ciekawostka krótkich oddechów polskiego szkolnictwa.
Czy wiecie że kiedyś w okresie przed, między i powojennym w polskich szkołach stosowano ćwiczenia oddechowe? Historia pokazuje, że techniki oddechowe pojawiały się w różnych okresach rozwoju polskiego szkolnictwa bardzo rzadko, marginalnie oraz niszowo.
Dotarcie do źródeł graniczy z cudem ale w odpowiednim czasie zrobię publikację osobnego artykułu na ten temat. To fascynujące ale proszę o cierpliwość.
A tu smakowita zajawka w której ponoć są wzmianki o roli ćwiczeń oddechowych👇 Co to były za czasy!
Jadwiga Spława-Neyman, Ćwiczenia w mowie i czytaniu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1936 (i późniejsze wznowienia). W publikacji znajdują się rozdziały dotyczące oddechu przeponowego jako elementu dykcji i artykulacji.
Helena Kuczalska, pionierka wychowania fizycznego i sportu kobiet w Polsce. Gimnastyka i zabawy ruchowe w szkole i poza szkołą. Lwów: Książnica-Atlas, ok. 1930. W wielu przedwojennych publikacjach tego typu (Kuczalskiej czy jej współczesnych) znajdziemy rozdziały o prawidłowej postawie ciała, a w nich krótkie wzmianki o ćwiczeniach oddechowych.
Jadwiga Jaroszewska, pionierka wychowania fizycznego i sportu kobiet w Polsce Gimnastyka kobieca: podręcznik dla seminariów nauczycielskich i szkół żeńskich. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, lata 30. Jaroszewska w swoich wskazówkach metodycznych często łączyła ćwiczenia oddechowe z korekcją sylwetki.
Władysław Rzepka, Podręcznik do nauki śpiewu dla szkół powszechnych (różne edycje w latach 30. i 40.) Rzepka we wstępie często zamieszczał wskazówki dotyczące ćwiczeń oddechowych przed rozpoczęciem śpiewu.
Tadeusz Wolański, Gimnastyka korekcyjna i usprawniająca. Warszawa: AWF (różne wydania, lata 50.–60.) Sugeruje się tam przykłady sekwencji typu „wdech – unoszenie rąk – wydech – opuszczanie rąk”.
Kazimierz Jasiński, publikacje z zakresu gimnastyki korekcyjnej w latach 60.–70. W pracach Jasińskiego (np. w poradnikach metodycznych dla nauczycieli) sugeruje się wzmianki, że oddech jest elementem wspomagającym korekcję wad postawy.
7. Zapraszam do poradnika oddechu – spróbuj sam, a potem w szkole.
Ćwiczenie 1: Uważność oddechowa (Mindfulness) „Wróć do domu”
- Proste zatrzymanie się w chwili obecnej.
- Budzenie świadomości ciała i oddechu od najmłodszych lat.
- Usiądź wygodnie, zamknij oczy, weź kilka spokojnych wdechów i wydechów.
- Zwróć uwagę na odczucia w nosie (czy powietrze jest chłodniejsze przy wdechu, cieplejsze przy wydechu?).
- Poczuj, jak powietrze wypełnia płuca i je opuszcza. Możesz zauważyć, że wdech pobudza ciało, a wydech je uspokaja.
- „Skanuj” ciało od czubka głowy po stopy, rejestrując napięcia lub przyjemne uczucia, bez oceniania.
Ćwiczenie 2: Zabawa długim i krótkim oddechem „Karuzela oddechów”
- Poznawanie wpływu różnych długości wdechu i wydechu na samopoczucie.
- Nauka samoregulacji (pobudzenie lub uspokojenie).
- Długi wdech, krótki wydech (np. do 5, a potem do 2). Ćwiczenie podnosi poziom energii. Idealne przed rozpoczęciem zajęć.
- Krótki wdech, długi wydech (np. do 2, a potem do 5). Ćwiczenie wycisza układ nerwowy. Przed egzaminem albo kartkówką.
- Oddychanie naprzemienne (równy wdech i wydech, np. 4–4). Ćwiczenie przywraca harmonię i balans. Np po zakończeniu zajęć.
- Można użyć wydechu ustami – „symboliczne uwolnienie stresu”. Świadomy wydech ustami odpręża całe ciało. Idealne w trakcie przerw!
Zapytaj uczestników, jak się czują po każdym rodzaju oddychania – czy bardziej spokojni, czy może pobudzeni i skoncentrowani?
Obecne życie bywa jednym wielkim sprintem, więc łatwo zapomnieć, że to właśnie oddech jest naszym źródłem spokoju i energii. Choć internet może zachęcić do nauki, nic nie zastąpi spotkań w realu: warsztatów, konferencji czy grupowych zajęć.
Co Wy na to? Czy świadomy oddech jest dla Was ważny? Czy warto wdrożyć go do szkół, by wnieść spokój i pozytywną transformację?
Pięknej praktyki i dobrego oddechu!
Przydatne linki, polecam👇
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34588511/
https://www.collaborativeclassroom.org/blog/teacher-wellness-practice-1-breathe-keep-breathing/
Wdrażam Szkolenia oddechowe do Firm, Instytucji oraz Organizacji – zapraszam do kontaktu.👇